Tvrđava Kastel je dio grada i historijsko područje koje nalazi se u Bosni i Hercegovini. Na području Banja Luke arheološki nalazi koncentrisani su na dva lokaliteta:
u Gornjem šeheru, oko 3-5 km južno od centra grada i u centru grada, u kojem je u drugoj polovini XVI vijeka počela intezivna izgradnja ubranog jezgra Donji Šeher i Tvrdjave Kastel.
Historijsko područje – Tvrdjava Kastel nalazi se na malom uzvišenju uz lijevu obalu Vrbasa. Pored Kastale teče rječica Crkvina koja se pored tvrdjave ulijeva u Vrbas. Takvo uzvišenje bilo je pogodna strategijska tačka i bilo je naseljeno još od prahistorije.
Upravo neprekidna naseljenost i stalna gradjevinska djelatnost na ovom terenu, na ušću Crkvine u Vrbas, uništavala je tragove iz ranijih perioda.